مقدمه
زیستواره علمی و كارنامه درخشان خیامی
ایران در روزگار حكیم نیشابوری
حكیم خیامی نیشابوری از نگاه دیگران
آثار ریاضی حكیم خیامی
تحلیل علمی محتوای جبری رساله حكیم
خیامی
متن كتاب جبر و مقابله
روش علمی حكیم خیامی
استفاده خواجه طوسی از روش حكیم خیامی
بهره ساكری، دانشمند ایتالیایی از روش حكیم خیامی
مقدمه
مطالعات آثار و دست نوشته های به جای مانده از اندیشمندان ، نوایغ و مشاهیر برای عموم مردم خصوصاً نسل آینده ساز ، جوانان فرهیخته و فرهنگ دوست امروز ایران ، ضروری است . زیرا بررسی آثار علمی ، ادبی ، فكری و تاریخی اندیشمندان میهن اسلامی موجب می شود تا آنان بدانند نیاكانشان از چه پیشینه تمدنی درخشانی برخوردار بوده ، چگونه می اندیشیده ، چگونه می زیستند و چگونه توانسته تمام فرهنگ ها بویژه تمدن دنیای غرب را چنانكه بزرگان آنها بارها اعتراف كرده اند . طی قرون پنجم تا نهم مدیون خود سازند و در علوم و متون مختلف اعم از طب ، ریاضی، فیزیك ، شیمی ، معماری و ادبیات پیشتاز همگان باشند .
زیستواره علمی و كارنامه درخشان خیامی
غیاث الدین ، ابوالفتح عمر ابن ابراهیم خیامی نیشابوری ، از بزرگترین ریاضیدانان و اندیشمندان اسلامی ، نیمه دوم قرن پنجم و ربع اول قرن ششم است ؛ عمر نام خاص اوست و ( غیاث الدین ) عنوانی افتخاری است كه بعدها در زندگی دریافت نمود . لقب ( خیامی ) نشان می دهد كه پدر یا سایر بستگان وی ، پیشینه خیمه دوزی داشته اند . وی در خانواده ای نیشابوری به دنیا آمد و در همان جا نیز تعلیم و تربیت یافت .
ایران در روزگار حكیم نیشابوری
خیام اندك زمانی پس از اینكه خراسان ، توسط سلجوقیان اشغال شد ، به دنیا آمد . سلجوقیان ، خوارزم ، ایران و آذربایحان را نیز تاراج كردند . آنها امپراتوری بزرگ متزلزلی را بنا نهادند . این دولت را « ابوطالب طغرل یك ) بنیاد نهاد و در سال 590 قمری به فرمان خلیفه عباسی و به دست خوارزمشاهیان انقراض یافت
حكیم خیامی نیشابوری از نگاه دیگران
دانشمندان فقید ، جورج سارتن ؛ كه در اثر نفیس خود مقدمه بر تاریخ علم ، هر دورة پنجاه ساله از تاریخ علم را به افتخار یكی از بزرگترین دانشوران آن دوران نامگذاری كرده ،نیمه دوم سدة یازدهم میلادی را « عصر خیامی » نامیده است . او معتقد است : « بر طبق تحقیقات و نظر محققان ، خیامی خاصه در علم جبر ، یكی از بزرگترین ریاضیدانان قرون وسطی است
آثار ریاضی حكیم خیامی
1- الرساله فی البراهین علی مسائل علم الجبر و المقابله .
عمده ترین اثر ریاضی خیامی ، كتاب جبر و مقابله اوست . از این رساله ، هفت نسخه خطی شناخته شده است . متن عربی و فارسی این كتاب همراه نسخه خطی شناخته شده است
رساله فی قسمه ربع دایره / رساله در تحلیل یك مسئله .
این رساله را خیامی ،پیش از رساله جبر و مقابله خود نوشته است . موضوع آن تحلیل یك مسئله هندسی به معادله درجه سوم و حل آن به وسیله قطوع مخروطی است . لخیامی . دكتر غلامحسین مصاحب ، با اجازه عباس اقبال آشتیادر مرداد ماه سال 1310 خورشیدی ، زنده یاد عباس اقبال آشتیانی ، ضمن مقاله ایی با عنوان « راجع به احوال حكیم عمر خیام نیشابوری » در شماره هشت دوره اول ماهنامه شرق نوشت : « غیر از تالیفاتی كه از خیام در دست است
تحلیل علمی محتوای جبری رساله حكیم خیامی
1- مقدمه كتاب جبر و مقابله
... مقدمه روزگاری زندگی می كنیم كه از اهل دانش عده كمی با هزاران محنت ، باقیمانده اند كه در صدد آن هستند كه غفلت های زمان ها ، حق را جامعه باطل
می پوشانند و از حد ریا و تظاهر به دانش ، قدمی فراتر نمی گذارند ، و آنچه را كه می دانند جز در راه خواست های تن خود عرضه نمی دارند