وضعیت سیاسی- اجتماعی و اقتصادی یهودیان ایران در زمان رضاخان، سیاست‌های دولت ایران در قبال یهودیان، مهاجرت آنها از یک‌سو و از سویی دیگر، ارتباط دولت ایران با دول خارجی، در این بین قابل تأمل می‌باشد. در کنار آن، آغاز فعالیت‌های آژانس یهود[1] در سطح بین‌الملل، برای اسکان یهودیان در سرزمین فلسطین و شدت فعالیت این آژانس در ایران و در مقابل سکوت رضایت‌آمیز دولت ایران از این روند و همچنین ارتباط پهلوی اول با دولت آلمان و پشتیبانی مالی و فکری دولت بریتانیا از مهاجرت یهودیان به ارض موعود (فلسطین) مانند: صدور اعلامیه بالفور، نفوذ و تأثیر انگلستان بر دولت ایران و لزوم بررسی نقش دول خارجی در مهاجرت یهودیان ایران به فلسطین را بیش از پیش نمایان می‌سازد. در ابتدای فصل ابتدا به حکومت پهلوی اول پرداخته خواهد شد و سپس پهلوی دوم مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
5-2- حکومت پهلوی اول
در مورد نحوه انتخاب رضاخان نظریات گوناگونی وجود دارد؛ اما آنچه بر آن اتفاق نظر وجود دارد نقش محوری دولت انگلستان در روی کار آمدن رضاخان است. رضاخان فرد انتخاب‌شده انگلستان برای انجام اصلاحات اساسی در ایران بود؛ اصلاحاتی که هم‌سو با تشکیل دولت یهودی در فلسطین بود. (تقیپور، 1390: 55-54)
منابع تاریخی و سیاسی، بارون ادموندروچیلد[2]را بنیانگذار نخستین حرکت عملی صهیونیسم شناخته‌اند. مورخان و نظریه‌پردازان صهیونیست نیز از او به عنوان «پیشوای سیاسی صهیونیسم» و یا «پدر ییشو» یاد کرده‌اند. به اعتقاد ما، ایران در استراتژی روچیلدها، جایگاه اساسی داشت و لذا می‌توان صعود سلطنت رضاخان را گامی از سوی صهیونیسم به منظور تأمین شرایط لازم برای تأسیس «تمدن یهود» در خاورمیانه ارزیابی کرد.( احمدی، 1381: 367-368)
اوضاع اقلیت‌های مذهبی، در زمان رضاشاه برخلاف علمایی که در این دوره در شرایط سختی قرار گرفته بودند بهبود یافت. اقلیت‌های مذهبی به عنوان ذمی‌های تحت حمایت شریعت، از تبعیض رسمی و خشونت گاه و بی‌گاه برخی اراذل و اوباش در دوره قاجار رنج می‌بردند؛ اکنون از امنیت و فرصت بیشتری برای پیشرفت اقتصادی برخوردار شده بودند. رؤیای رضاشاه برای ایرانی متکی به خود و قوی می‌طلبید تا وی تمامی قابلیت‌ها را در خدمت به کشور در اختیار گیرد. بنابراین، او با کشیدن اقلیت‌های مذهبی و زنان، به جریان اصلی حیات ملی[3]، به تقلید از کشورهای توسعه‌یافته و تأکید بر تصویر ایران جدید، به عنوان مملکتی که اکنون کاملاً درگیر آرمان تجددطلبی بود، پرداخت.( قادری، 1388: 39-40)
[1] - Jewish Agency
[2] - Baron Edmond de Rothschild
[3] - National life